Doanh thu hàng chục tỷ nhưng chỉ phải nộp thuế khoán

Mới đây, trên một Cộng đồng về thuế, vị độc giả có chia sẻ về trường hợp hộ kinh doanh là hiệu thuốc, mỗi tháng hiện đang đóng khoảng 1,5 triệu thuế khoán.

Tuy nhiên, vị độc giả cho biết, vừa rồi hộ kinh doanh này đã bị cơ quan thuế truy thu theo hoá đơn đầu vào. Chỉ tính riêng năm 2024 và 4 tháng năm 2025 tổng doanh thu của hiệu thuốc này là khoảng 20 tỷ, số tiền thuế phải nộp dự kiến 300 triệu đồng, chưa kể phạt.

Vị này nêu quan điểm, mô hình kinh doanh ở Việt Nam chủ yếu là hộ kinh doanh cá thể, nhưng theo đánh giá kinh tế vĩ mô đóng góp của khối này không quá lớn.

“Con số doanh thu ở nhóm này chưa quan sát được còn khá lớn, nguy cơ thất thu thuế rất nhiều”, vị độc giả nêu qua điểm.

Độc giả chia sẻ trên Diễn đàn thuế về thực trạng hộ kinh doanh thu hàng chục tỷ nhưng chỉ nộp thuế khoán vài triệu đồng. Ảnh: Chụp màn hình

Chia sẻ tại nghị trường Quốc hội ngày 20/5, bà Trần Thị Nhị Hà, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Dân nguyện – Giám sát quốc hội cho biết, nhà nước đã nhiều lần có chủ trương khuyến khích hộ kinh doanh chuyển lên mô hình doanh nghiệp kể từ sau Luật Doanh nghiệp ra đời năm 2025, nhưng chưa thực sự hiệu quả, số lượng hộ kinh doanh vẫn không ngừng tăng.

Cụ thể, hiện theo thống kê khu vực kinh tế tư nhân có khoảng hơn 5 triệu hộ kinh doanh và 940.000 doanh nghiệp.

Theo bà Hà, nguyên nhân chủ yếu là do các hộ kinh doanh hiện đang được áp dụng chế độ thuế khoán, không quản lý chặt chẽ về hoá đơn, chứng từ kế toán như mô hình doanh nghiệp. Đồng thời, mức xử phạt vi phạm hành chính của hộ kinh doanh cũng thấp hơn nhiều so với doanh nghiệp.

Bà Hà nêu thực trạng, nhiều doanh nghiệp có doanh thu chỉ vài trăm triệu một năm cũng phải thực hiện chế độ sổ sách, hóa đơn chứng từ kế toán theo quy định.

“Nhưng có nhiều hộ kinh doanh có quy mô doanh thu thực tế hàng chục tỉ đồng, lại chỉ bị áp thuế khoán và vẫn hoạt động ngoài khung pháp lý của Luật Doanh nghiệp", vị đại biểu quốc hội quan ngại.

Chuyển 5 triệu hộ kinh doanh lên doanh nghiệp từ 2026

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho rằng, Nghị quyết 68 đã xác định rất rõ mục tiêu, khuyến khích chuyển đổi hộ kinh doanh sang hoạt động theo mô hình doanh nghiệp. Chính thức xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh từ 1/1/2026. Do đó, Chính phủ cần xây dựng lộ trình cụ thể cho quá trình chuyển đổi này.

Bà Trần Thị Nhị Hà, Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội. Ảnh: Media Quốc hội

Bà Hà cũng đánh giá, hiện Luật Doanh nghiệp vẫn phân biệt 2 nhóm doanh nghiệp, một là công ty (doanh nghiệp có tư cách pháp nhân) và nhóm kia là doanh nghiệp tư nhân (doanh nghiệp không có tư cách pháp nhân). Điều này dẫn đến tình trạng một số quy định trở nên quá lỏng lẻo với công ty nhưng lại quá ràng buộc với doanh nghiệp tư nhân.

Vì vậy, vị đại biểu đoàn Hà Nội kiến nghị cần ban hành luật Doanh nghiệp tư nhân mới, thay thế cho cả mô hình hộ kinh doanh và doanh nghiệp tư nhân hiện tại, áp dụng cho các mô hình kinh doanh nhỏ và siêu nhỏ.

“Luật này cần được thiết kế theo nguyên tắc, thủ tục thành lập đơn giản, chi phí thấp hơn công ty. Song song với đó, miễn kiểm toán, miễn báo cáo tài chính định kỳ nếu doanh thu dưới ngưỡng quy định. Đồng thời, áp dụng thuế thu nhập cá nhân thay vì thuế khoán, bảo đảm công bằng và minh bạch”, bà Hà kiến nghị.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện - Giám sát cũng đề nghị đổi tên luật Doanh nghiệp thành luật Công ty (sau khi đã tách doanh nghiệp tư nhân), tránh áp dụng chung một khung pháp lý cho hai mô hình hoàn toàn khác biệt về tư cách pháp lý và trách nhiệm tài sản.

Theo quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết 68, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế, Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 có 2 triệu doanh nghiệp hoạt động, tương ứng 20 doanh nghiệp trên 1.000 người dân. Trong số đó, ít nhất 20 doanh nghiệp lớn tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Về tốc độ tăng trưởng, bình quân khoảng 10-12% một năm, cao hơn tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế. Khu vực kinh tế tư nhân đóng góp khoảng 55-58% GDP, 35-40% tổng thu ngân sách nhà nước, giải quyết việc làm cho khoảng 84-85% tổng số lao động, năng suất lao động tăng bình quân tăng 8,5-9,5% mỗi năm.

Nghị quyết cũng đặt mục tiêu đến 2030, khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam sẽ đạt trình độ, năng lực công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số thuộc nhóm 3 nước đứng đầu ASEAN và nhóm 5 nước đứng đầu khu vực châu Á.

Mục tiêu đến năm 2045, khu vực này phát triển nhanh, mạnh, bền vững, chủ động tham gia vào chuỗi sản xuất, cung ứng toàn cầu, có năng lực cạnh tranh cao trong khu vực và quốc tế. Việt Nam sẽ có ít nhất 3 triệu doanh nghiệp, đóng góp trên 60% GDP.