Ngày 29/5, Quốc hội thảo luận về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng.

Theo quy định hiện này, thẩm quyền cho vay đặc biệt 0%/năm, không có tài sản đảm bảo là của Thủ tướng. Ở lần sửa luật này, ban soạn thảo đề xuất phân quyền quyết việc này cho Ngân hàng Nhà nước (NHNN).

Cụ thể, dự thảo luật đề xuất NHNN được quyết định cho tổ chức tín dụng vay đặc biệt có hoặc không có tài sản bảo đảm. Tài sản bảo đảm của khoản vay đặc biệt từ NHNN theo quy định của Thống đốc, với mức lãi vay 0%/năm. Các tổ chức tín dụng được vay đặc biệt từ NHNN trong trường hợp trả cho người gửi tiền khi họ bị rút tiền hàng loạt; thực hiện phương án phục hồi, chuyển giao bắt buộc.

Lo lạm dụng chính sách, tạo rủi ro

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (đoàn Bình Thuận) đánh giá đây là chính sách hỗ trợ mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của NHNN trong việc hỗ trợ các tổ chức tín dụng đang trong tình trạng đặc biệt khó khăn, nhằm giữ vững an toàn của hệ thống tài chính - ngân hàng.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông.

Tuy nhiên, đại biểu Thông lo ngại, quy định mức lãi suất 0%/năm mà không gắn với điều kiện áp dụng cụ thể có thể dẫn tới lạm dụng chính sách, tạo rủi ro, làm sai lệch môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng và tăng áp lực lên ngân sách quốc gia.

Bên cạnh đó, quy định này có khả năng mâu thuẫn với nguyên tắc thị trường, gây ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực nhà nước nếu không có cơ chế kiểm soát.

Do vậy, ông Nguyễn Hữu Thông đề nghị cần quy định cụ thể: "Lãi suất 0% chỉ áp dụng cho tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt, tái cơ cấu bắt buộc hoặc có ảnh hưởng hệ thống đến sự ổn định tài chính quốc gia". Đồng thời, bổ sung cơ chế giám sát, công khai và đánh giá hiệu quả việc sử dụng nguồn vay đặc biệt này.

Đồng tình với đại biểu Thông, đại biểu Nguyễn Hải Nam đề nghị ban soạn thảo cần quy định rõ các tiêu chí, quy định, hạn mức khoản cho vay đặc biệt lãi suất 0%.

Theo ông Nam, các quy định cần được xem xét, cân đối với nguồn lực tài chính của NHNN. Việc cho vay đặc biệt cũng làm thu hẹp dư địa chính sách tiền tệ, cần thiết phải có quy định về hạn mức khoản vay.

Chỉ trường hợp rất đặc biệt mới cho vay 0%

Phát biểu giải trình một số vấn đề được các đại biểu quan tâm, Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho biết việc cho vay đặc biệt, không có tài sản đảm bảo không phải là hoạt động thường xuyên, liên tục, chỉ trong những trường hợp thực sự cần thiết để đảm bảo an toàn hệ thống.

“Trong Luật năm 2024 đã đưa ra nhiều quy định để phát hiện từ sớm, từ xa. Các tổ chức tín dụng nào có vấn đề đưa vào tình trạng can thiệp sớm. Nếu xảy ra thiếu thanh khoản thì được vay từ Ngân hàng Nhà nước nhưng phải chịu lãi suất, không phải là chưa gì đã được vay lãi suất 0%”, bà Hồng khẳng định.

Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng.

Theo Thống đốc, việc cho vay khoản vay đặc biệt chỉ áp dụng với rút tiền hàng loạt, vì đã rút tiền hàng loạt thì có thể lây lan toàn hệ thống. Và khi các tổ chức tín dụng đã xây dựng phương án, Ngân hàng Nhà nước mới cho vay.

Khi cho vay đặc biệt (không thuộc diện vay lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm), quy định hiện hành bao giờ cũng đòi phải tài sản bảo đảm trước, khi cam kết có tài sản bảo đảm thì mới áp dụng.

“Không phải cứ cho vay đặc biệt là không tài sản bảo đảm. Các tổ chức tín dụng này đã rất khó khăn rồi nên cho vay 0% để họ sớm vượt qua khó khăn”, bà Hồng nói.

Về tài sản bảo đảm, Thống đốc cho biết, các tổ chức tín dụng hoạt động chủ yếu là cho vay, tài sản bảo đảm chủ yếu là nợ phải đòi, hồ sơ của các khoản tài sản bảo đảm đấy là các tổ chức tín dụng thu giữ, rất nhiều khoản vay.

Ví dụ như năm 2022, hệ thống ngân hàng xảy ra rút tiền hàng loạt ở một số ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước phải làm đêm, làm ngày để rà soát hồ sơ cho vay của các tổ chức tín dụng để lấy tài sản bảo đảm các loại tài sản như tổ chức tín dụng đầu tư vào giấy tờ có giá như trái phiếu, cổ phiếu… Ngân hàng Nhà nước phải lấy cái đó làm tài sản bảo đảm.

Đối với điều kiện áp lãi suất vay 0%, bà Hồng nêu rõ, khi các tổ chức tín dụng rơi vào tình trạng rất khó khăn, cho vay đặc biệt lãi 0% là để bảo đảm an toàn hệ thống. Trong đề án tái cơ cấu ngân hàng 0 đồng vừa qua, Ngân hàng Nhà nước áp dụng các khoản vay đặc biệt, hầu hết cho vay lãi suất 0%.

Về số lượng, tiêu chuẩn, điều kiện để vay đặc biệt, lãi suất 0%, không tài sản bảo đảm, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết không hẳn là các tổ chức tín dụng thuộc diện kiểm soát đặc biệt mới được vay mà còn áp dụng cả tổ chức tín dụng có nguy cơ, được đánh giá có rủi ro.