DNNN – nguồn đóng góp quan trọng cho ngân sách
Theo bà Nguyễn Thu Thủy, Phó Cục trưởng Cục Phát triển DNNN (Bộ Tài chính), khu vực DNNN liên tục được cơ cấu lại và đã giảm mạnh về số lượng. Hiện cả nước có 866 doanh nghiệp có vốn nhà nước do 49 bộ, ngành và địa phương đại diện chủ sở hữu. Trong đó, 214 doanh nghiệp thuộc 15 bộ, cơ quan ngang bộ và 652 doanh nghiệp thuộc 34 địa phương.
Xét theo tỷ lệ nắm giữ vốn, có 500 doanh nghiệp 100% vốn nhà nước, 203 doanh nghiệp Nhà nước giữ trên 50% đến dưới 100% vốn, và 163 doanh nghiệp Nhà nước giữ 50% trở xuống. Cơ cấu này cho thấy xu hướng tinh gọn bộ máy, tạo điều kiện nâng cao hiệu quả hoạt động.
Về kết quả kinh doanh, tính đến cuối năm 2024, doanh nghiệp có vốn nhà nước (không tính 4 ngân hàng thương mại nhà nước) sở hữu hơn 4,3 triệu tỷ đồng tài sản, vốn chủ sở hữu hơn 1,9 triệu tỷ đồng và đóng góp trên 400 nghìn tỷ đồng mỗi năm cho ngân sách. Doanh nghiệp Trung ương chiếm gần 88% tổng tài sản và hơn 83% vốn chủ sở hữu của toàn khối.
Tổng doanh thu đạt hơn 2,93 triệu tỷ đồng; lợi nhuận trước thuế 256.243 tỷ đồng; tỷ suất lợi nhuận/vốn chủ sở hữu bình quân đạt 13%, cao hơn năm 2023; tỷ suất sinh lời trên tài sản đạt 6%.
Giai đoạn 2017–2023, dù chỉ chiếm 22,6% tài sản và 15,2% vốn chủ toàn nền kinh tế, nhưng khu vực DNNN lại đóng góp tới 34,2% nguồn thu ngân sách – cho thấy vai trò đặc biệt quan trọng của khu vực này.
Đổi mới khoa học – công nghệ: Yếu tố sống còn
Dù giữ vai trò lớn, nhiều nguồn lực tại DNNN hiện chưa được khai thác hiệu quả do vướng mắc về phân cấp đầu tư, thủ tục còn rườm rà, khiến doanh nghiệp dễ bỏ lỡ cơ hội kinh doanh. Hoạt động đầu tư cũng thiếu liên kết, chưa tạo được các chuỗi giá trị trong và ngoài nước; quản trị doanh nghiệp chậm đổi mới, chưa theo kịp tiêu chuẩn OECD; ứng dụng công nghệ số còn hạn chế.
Theo ông Chử Đức Hoàng, Chánh văn phòng Quỹ Đổi mới Công nghệ Quốc gia (Bộ KH&CN), đổi mới công nghệ là “điều kiện sống còn” để DNNN dẫn dắt tăng trưởng, hướng tới mục tiêu tăng trưởng hai con số. Ông đề xuất rút ngắn thời gian phê duyệt đầu tư công nghệ từ 90 xuống 30 ngày và áp dụng cơ chế sandbox để thúc đẩy đổi mới sáng tạo.
Ở góc độ chính sách tiền tệ, ông Nguyễn Tất Thái (Ngân hàng Nhà nước) nhấn mạnh cần đổi mới mạnh hơn về cơ chế đối với DNNN, đặc biệt là sớm ban hành các văn bản hướng dẫn Luật Quản lý và đầu tư vốn Nhà nước, qua đó trao quyền tự chủ lớn hơn cho doanh nghiệp và đại diện vốn.
PGS.TS Ngô Trí Long cũng khuyến nghị cải cách cơ chế lương – thưởng. Theo ông, lương cần trả theo thị trường, thưởng dựa trên giá trị tạo ra và phạt theo rủi ro gây ra. Nếu áp dụng nghiêm túc, đây sẽ là “chìa khóa” khơi thông động lực, nâng cao hiệu quả hoạt động và củng cố niềm tin vào khu vực DNNN trong giai đoạn mới.
Phương Nam (t/h)
